Fundacja rodzinna - nowy instrument w sukcesji międzypokoleniowej

1. Wprowadzenie

Fundacje rodzinne stanowią nową instytucję prawną w Polsce, dzięki której przedsiębiorcy mogą skuteczniej zarządzać sukcesją swoich firm rodzinnych. Wprowadzenie tej instytucji do polskiego systemu prawnego, które miało miejsce 22 maja 2023 roku, jest odpowiedzią na rosnące potrzeby przedsiębiorców dotyczące ochrony majątku oraz planowania długoterminowego rozwoju rodzinnych przedsiębiorstw. 

2. Definicja i Cel Fundacji Rodzinnej

Fundacja rodzinna to osoba prawna, której głównym celem jest zarządzanie majątkiem rodzinnym oraz zapewnienie ciągłości funkcjonowania firmy rodzinnej. Fundacja ta ma na celu nie tylko ochronę majątku przed jego rozproszeniem, ale także umożliwienie efektywnego przeprowadzenia sukcesji, nawet w sytuacji, gdy potomkowie przedsiębiorcy nie są zainteresowani bezpośrednim zarządzaniem firmą.

3. Korzyści z Fundacji Rodzinnej

• Ochrona Majątku

Jedną z głównych korzyści płynących z założenia fundacji rodzinnej jest ochrona majątku. Majątek fundacji jest odrębny od majątku fundatora, co oznacza, że fundacja nie odpowiada za zobowiązania fundatora. Dzięki temu majątek rodzinny jest chroniony przed ewentualnymi roszczeniami wierzycieli fundatora. Fundacja służy koncentracji kontroli nad majątkiem firmy w jednym podmiocie, który nie ma wspólników czy też właścicieli. W ten sposób może służyć jako instrument przeciwdziałający rozproszeniu kapitału rodzinnego, które może prowadzić do hamowania rozwoju rodzinnej firmy, a niejednokrotnie może prowadzić do przejęcia kontroli nad firmą przez podmioty trzecie. Zadaniem fundacji jest gromadzenie i pomnażanie kapitału dla kolejnych pokoleń. Fundacja rodzinna zapewnia jednocześnie dużą elastyczność i swobodę kształtowania reguł funkcjonowania oraz osiągania korzyści przez beneficjentów, których nie zapewniają inne dostępne instrumenty prawne.

• Planowanie podatkowe

Opodatkowanie fundacji rodzinnej na poziomie 15% i zwolnienie wypłat z PIT dla beneficjentów może dawać korzystniejsze opodatkowanie dla dywidendy wypłacanych za pośrednictwem fundacji rodzinnej (łączne opodatkowanie na poziomie 15% vs. 19% przy wypłacie bezpośrednio do wspólników). Fundacja rodzinna powinna pozostawać korzystnym rozwiązaniem również przy sprzedaż udziałów/ akcji i wypłacie środków do beneficjentów - 15% CIT zamiast 23% (19% PIT + 4% daniny solidarnościowej). Przy tym, reinwestowanie środków z poziomu fundacji rodzinnej będzie pozostawać wolne od podatku.

• Planowanie sukcesji

Fundacja rodzinna umożliwia długoterminowe planowanie sukcesji. Dzięki niej przedsiębiorcy mogą zaplanować przekazanie majątku i zarządzanie firmą w taki sposób, aby zapewnić jej stabilność i ciągłość działania. Fundacja może również chronić firmę przed przejęciem przez podmioty trzecie.

4. Działalność Gospodarcza Fundacji Rodzinnej

Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, jednak w ograniczonym zakresie. Może to obejmować m.in. zbywanie mienia, najem, dzierżawę, przystępowanie do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, obrót papierami wartościowymi oraz udzielanie pożyczek beneficjentom. Działalność ta musi służyć realizacji celów fundacji i być zgodna z jej statutem. Działalność gospodarcza fundacji rodzinnej wykraczająca poza dozwolony zakres podlega opodatkowaniu stawką 25% CIT.

5. Opodatkowanie Fundacji Rodzinnej

Fundacja rodzinna jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Podatek ten jest naliczany dopiero w momencie wypłaty świadczeń beneficjentom. Stawka CIT wynosi 15%, co jest korzystniejsze w porównaniu do standardowej stawki CIT. Beneficjenci z tzw. "grupy zero", tj. małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macoch, są zwolnieni z PIT od otrzymanych świadczeń. Zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych zostanie tylko część świadczenia oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej nabytego przez fundatora lub osobę należącą do „grupy zero” w stosunku do fundatora, odpowiadająca proporcji właściwej dla tego fundatora, zamieszczonej w spisie majątku. Pozostałe osoby fizyczne zapłacą 15% PIT.

6. Wyzwania i Ograniczenia Fundacji Rodzinnej

Mimo licznych korzyści, fundacje rodzinne wiążą się również z pewnymi wyzwaniami i ograniczeniami. Jednym z głównych wyzwań jest konieczność dokładnego zaplanowania struktury fundacji oraz jej działalności. Niezbędne jest również przestrzeganie przepisów prawa oraz regularne raportowanie do odpowiednich organów. Należy mieć również świadomość, że istniejąca struktura będzie generować dodatkowe koszty administracyjne związane z utrzymaniem i obsługą fundacji rodzinnej.

Wprowadzenie fundacji rodzinnej do polskiego prawa wiąże się również ze zmianami w prawie spadkowym. Nowe przepisy umożliwiają m.in. zrzeczenie się zachowku, jego rozłożenie na raty lub obniżenie. Fundacja rodzinna może również odpowiadać za zobowiązania alimentacyjne fundatora, co dodatkowo chroni interesy spadkobierców.

7. Proces Zakładania Fundacji Rodzinnej

• Oświadczenie Fundatora

Pierwszym krokiem w procesie zakładania fundacji rodzinnej jest złożenie oświadczenia przez fundatora. Fundator musi być osobą fizyczną posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych. Oświadczenie to może być złożone w formie aktu założycielskiego lub testamentu.

• Sporządzenie Statutu

Następnie konieczne jest sporządzenie statutu fundacji. Statut ten musi być sporządzony w formie aktu notarialnego i powinien zawierać kluczowe informacje dotyczące celów fundacji, jej funduszu założycielskiego, majątku oraz zasad działania. Statut jest podstawowym dokumentem regulującym funkcjonowanie fundacji rodzinnej.

• Ustanowienie Organów Fundacji

Fundacja rodzinna musi posiadać odpowiednie organy zarządzające. Niezbędnym organem jest zarząd, który odpowiada za bieżące zarządzanie fundacją. W przypadku, gdy liczba beneficjentów fundacji przekracza 25 osób, konieczne jest również powołanie rady nadzorczej, która pełni funkcję kontrolną.

• Wpis do Rejestru

Ostatnim etapem zakładania fundacji rodzinnej jest jej wpis do rejestru fundacji rodzinnych. Rejestr ten jest prowadzony przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Dopiero po dokonaniu wpisu fundacja rodzinna uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć swoją działalność.

8. Podsumowanie

Fundacja rodzinna to nowoczesne narzędzie prawne, które pozwala na skuteczne zarządzanie majątkiem i planowanie sukcesji firm rodzinnych. Dzięki niej przedsiębiorcy mogą zabezpieczyć przyszłość swoich firm, optymalizować podatki i chronić majątek przed rozproszeniem. Warto rozważyć założenie fundacji rodzinnej, aby zapewnić trwałość i stabilność rodzinnego biznesu na wiele pokoleń. Fundacja rodzinna to rozwiązanie, które może przynieść wiele korzyści, ale wymaga również starannego planowania i zarządzania.

9. Fundacja Rodzinna jako alternatywa dla Estońskiego CIT

Zasadniczą różnicą między estońskim CIT a fundacją rodzinną jest charakter prawny każdego z rozwiązań. Fundacja rodzinna to nowy typ osoby prawnej – z własnymi organami, sposobem utworzenia, zasadami likwidacji. Estoński CIT to sposób opodatkowania określonych spółek – tzw. ryczałt od spółek kapitałowych. Czy można porównywać obydwa rozwiązania? Spróbujmy:

Fundacja rodzinna stanowi lepszy wybór dla działalności holdingowej lub np. wynajmu mienia – tej która jest zakazana dla spółek w Estońskim CIT. Ograniczeniem dla Estońskiego CIT jest wymóg prostej struktury właścicielskiej - udziałowcem spółki w estońskim CIT mogą być jedynie os. fizyczne. Przy tym Fundacja rodzinna prowadząca działalność operacyjną (wykraczającą poza dozwolony zakres) zapłaci wyższą – 25% stawkę CIT.

Jak możemy Cię wesprzeć przy tworzeniu fundacji rodzinnej? 

• przeprowadzimy analizę założeń utworzenia fundacji rodzinnej z oceną korzyści oraz ryzyk w danej sytuacji,
• pomożemy w ustaleniu zasad funkcjonowania fundacji rodzinnej,
• przygotujemy projekty dokumentów koniecznych do powołania fundacji oraz jej funkcjonowania,
• wesprzemy lub będziemy pośredniczyć w dokonaniu wszelkich formalności koniecznych do powstania fundacji rodzinnej,
• możemy wspierać Cię na dalszym etapie funkcjonowania fundacji rodzinnej w celu doboru optymalnych ścieżek działania.