Statystyka stosowania klauzuli GAAR w Polsce

Kilka ciekawych liczb na temat stosowania GAAR (ogólnej klauzuli obejścia prawa podatkowego) w Polsce. Dane pochodzą bezpośrednio z Krajowej Administracji Skarbowej i są dosyć świeże - koniec czerwca 2024 r. 

Od początku stosowania przepisów (lipiec 2016) prowadzono już 215 postępowań w zakresie GAAR. Co ciekawe - tylko 28 zostało zainicjowane bezpośrednio przez Szefa KAS. Pozostałe (187) to postępowania podatkowej przejęte od organu podatkowego na jego wniosek. Widać tutaj zatem istotną rolę lokalnych, najbliższych podatnikowi, organów podatkowych w identyfikacji gdzie GAAR można zastosować. Większość takich postępowań dotyczyła podatku PIT (99), w dalszej kolejności CIT (87). Pozostałe podatki to niecałe 15% wszystkich postępowań.

Niezwykle ciekawe są jednocześnie tendencje, ile tych postępowań wszczynano w poszczególnych latach. Początkowo - przez pierwsze trzy lata - GAAR stosowano wyjątkowo ostrożnie bo do 2018 r. takich postępowań wszczęto tylko 6. W kolejnych latach dynamika zdecydowanie wzrosła - 2019 r. to już 26 takich postępowań; kolejne lata - 22 (2020 r.), 66 (2021 r.) i 43 (2022 r.). Widać tu zatem zdecydowaną tendencję wzrostową i zwiększoną aktywność organów w tym zakresie. 2023 r. to lekki spadek, bo tylko 26 takich postępowań zostało zainicjowanych. Podobne dane (27 postępowań) KAS raportuje za 2024 r., ale - przypominam - dane są wyłącznie za okres do końca czerwca - statystycznie zatem można założyć, że do końca roku ilość tych postępowań może sięgnąć poziomu z lat 2021/ 2022 r. 

Interesujące, ale i mało optymistyczne są też dane - jak te wszczynane postępowania przekładają się na wydane decyzje w zakresie GAAR. I tu, blisko 80% takich postępowań (168) zakończyło się decyzją wymiarową (na poziomie I instancji). W praktyce do tego należy też doliczyć decyzje umarzające postępowania w zakresie GAAR ze względu na dobrowolną korektę rozliczeń dokonaną przez podatnika (16 takich decyzji). Łącznie zatem 85% takich postępowań miało dla podatników skonkretyzowany wymiar finansowy w postaci zmiany ich rozliczeń podatkowych (przy tym KAS nie ujawnia tu jaki jest ten ostateczny efekt finansowy zastosowania klauzuli GAAR). Jednocześnie zdecydowana większość takich decyzji jest utrzymywana w mocy w ramach składanego odwołania (134). Tylko 11 decyzji wydanych w I instancji zostało uchylone i umorzono postępowania. Przy tym tu należy pamiętać, że formalnie decyzje w sprawie GAAR w obu instancjach wydaje ten sam organ - Szef KAS. Nie dysponuje tu niestety danymi w jaki sposób decyzje te są oceniane przez sądy administracyjne - jaki jest odsetek uchylonych decyzji Szefa KAS przez WSA i NSA. 

Z powyższych danych należy wnioskować, że KAS/ MF aktywnie wykorzystuje ten instrument w swojej polityce podatkowej. GAAR przestał być wyłącznie straszakiem dla podatników, którego zadaniem było wyłącznie wywoływanie efektu mrożącego dla ewentualnych praktyk optymalizacyjnych. Taką rolę oczywiście w dalszym ciągu też realizuje. Ale jednocześnie klauzulę należy przede wszystkim brać pod uwagę jako realny instrument, który organy podatkowe (tu duża rola lokalnych organów podatkowych, które w pierwszej kolejności identyfikują zdarzenia mogące podpadać pod GAAR) faktycznie stosują i - jak można założyć - będą stosować coraz bardziej chętnie. GAAR trzeba zatem realnie brać pod uwagę w kontekście planowanych i podejmowanych działań i oceny ich wymiaru podatkowego. 

Z drugiej strony - należy jednocześnie docenić i uwzględnić rolę opinii zabezpieczających, jako rozwiązania, które może realnie chronić przed stosowaniem klauzuli GAAR. KAS informuje, że dotychczas zostało złożonych 189 takich wniosków o wydanie opinii zabezpieczającej. Z tego, 102 takich wniosków zakończyło się wydaniem decyzji zabezpieczających (uznano, że dane zdarzenie nie nosi znamion optymalizacji) a w 34 sprawach odmówiono wydania takiej opinii (oceniono, że do danego zdarzenia GAAR może mieć zastosowanie). Może zatem powiedzieć że spośród rozstrzygnięć merytorycznych w zakresie opinii zabezpieczających 75% spraw kończy się potwierdzeniem, że klauzula GAAR nie ma zastosowania.