Opinia Rady ds. PUO w sprawie fundacji rodzinnej

GAAR i fundacja rodzinna – pełniejsza analiza pierwszego stanowiska Rady PUO

Rada ds. Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania (PUO) to niezależny organ ekspercki, którego zadaniem jest m.in. ocenianie zasadności zastosowania klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania (GAAR) – art. 119a Ordynacji podatkowej. Gdy podatnik kwestionuje decyzję Szefa KAS dotyczącą GAAR, organ ma obowiązek wystąpić do Rady o opinię. W czerwcu 2025 r. Rada wydała swoją pierwszą opinię dotyczącą udziału fundacji rodzinnej w operacjach podatkowych. Temat zyskał znaczny rozgłos w środowisku doradców podatkowych i przedsiębiorców.

Co było przedmiotem sprawy?

W 2023 r. podatnik planował sprzedaż akcji własnej spółki. W międzyczasie, w maju, założył fundację rodzinną – nową instytucję wprowadzoną ustawą z początkiem 2023 r. W lipcu tego samego roku przekazał (poprzez darowiznę) akcje na rzecz fundacji – miesiąc później fundacja sprzedała je inwestorowi zagranicznemu, zgodnie z warunkami ustalonymi wcześniej. Podatnik i jego żona byli głównymi beneficjentami fundacji, a kwota ze sprzedaży została częściowo wypłacona podatnikowi. Reszta środków pozostała na rachunkach fundacji.

Stanowisko Szefa KAS

Według Szefa KAS, użycie fundacji było świadomym działaniem ukierunkowanym na uniknięcie wyższego opodatkowania PIT (19 %). Sugerował on, że podatnik powinien najpierw sprzedać akcje prywatnie, opodatkować dochód, a dopiero potem przekazać środki do fundacji. Czynność uznał za sztuczną, pozbawioną faktycznych korzyści ekonomicznych, a opinia prawna o ryzyku GAAR nie mogła usprawiedliwiać korzystania z tej konstrukcji.

Opinia Rady PUO

Rada PUO przyjęła zdyskontowane podejście: klauzula GAAR powinna być stosowana jedynie wyjątkowo i precyzyjnie – bez przesądnych interpretacji czy rozszerzeń.

Korzyść podatkowa – nie podlega wątpliwości: darowizna i sprzedaż akcji przyniosły podatnikowi realne oszczędności.
Czynność odpowiednia – Szef KAS uważał, że tylko sprzedaż przez podatnika kwalifikuje jako właściwa. Rada uznała, że preferujący darowiznę wariant jest racjonalny i zgodny z prawem, o ile służy prawdziwym celom statutowym.
Sztuczność – wypłata środków podatnikowi bez działań inwestycyjnych jest sprzeczna z celem finansowego reżimu fundacji rodzinnej, co umożliwia zastosowanie GAAR wobec tej części wycofanej gotówki.
Środki pozostawione w fundacji – dowody były niewystarczające, by uznać ich sposób gospodarowania za niezgodny z celem definiowanym przez ustawę.
Okoliczności dodatkowe – analizując zamiary podatnika, Rada wzięła pod uwagę, że fundacja realizuje realne cele inwestycyjne i sukcesyjne, co może wykluczać abuzywność struktury.
Nieekonomiczne przesłanki – fundacje rodzinne służą też stabilności biznesu, przekazywaniu majątku rodzinie i zabezpieczeniu różnych celów społecznych – co wyklucza rozumienie ich jako narzędzia wyłącznie podatkowego .
Kolejność działań – podatnik nie mógł założyć fundacji wcześniej, bo regulacje weszły w życie dopiero miesiąc przed transakcją. To było logiczne i zgodne z prawem, a sama struktura „darowizny przed sprzedażą” nie stanowi przesłanki do automatycznego uznania działań za sztuczne.
Wnioski i implikacje

Pierwsza opinia PUO w kontekście fundacji rodzinnej wyraźnie rozgranicza działania podatkowe od rzeczywiście dopuszczonych konstrukcji majątkowych.
Podatnicy planujący podobne struktury powinni pamiętać, że fundacja rodzinna nie służy wyłącznie do optymalizacji podatkowej, ale może legalnie wspierać cele sukcesyjne i zarządzania majątkiem.
W sytuacji, gdy występuje ryzykowna sekwencja zdarzeń podatnik może poprosić Szefa KAS o opinię Rady – co potwierdza opisywany przypadek, gdzie opinia PUO przyniosła znaczącą ulgę podatnikowi.
Rekomendacje

Fundatorzy i założyciele fundacji rodzinnych powinni dążyć do potwierdzenia, że ich intencje są pomocnicze, nie głównie podatkowe – dokumentują deklaracje statutowe, plany inwestycyjne i cele sukcesyjne.
Osoby objęte postępowaniem GAAR mogą skorzystać z prawa do wystąpienia o opinię PUO – to może osłabić stanowisko fiskusa.
Organy podatkowe winny podejść do GAAR precyzyjnie, wyważając fiskalne i porządkujące funkcje tej klauzuli, jak zaleca Rada

Opinia z 29 maja 2025 r.

https://www.gov.pl/web/finanse/prace-rady