Nowe uprawnienia PIP - projekt ustawy może radykalnie wpłynąć na relacje B2B

Rządowy projekt nowelizacji przewiduje, że od 1 stycznia 2026 r. inspektor pracy będzie mógł decyzją administracyjną stwierdzić, że „B2B” albo inna umowa cywilnoprawna jest w istocie stosunkiem pracy. Decyzja ma być natychmiast wykonalna, a PIP zyska też szerszą wymianę danych z ZUS i KAS oraz zdalne kontrole. To realna zmiana równowagi w sporach o kwalifikację współpracy — dotąd w praktyce kluczowy był proces przed sądem pracy. Teraz punkt ciężkości przesuwa się do kontroli i decyzji organu.

Kto jest najbardziej narażony

Szczególne ryzyko dotyczy spółek, które korzystają z kontraktów B2B z członkami zarządu. Linia orzecznicza w sprawach „menedżerskich” od lat akcentuje, że gdy przedmiotem świadczenia jest zarządzanie spółką, tytułem do ubezpieczeń społecznych jest umowa o świadczenie usług (z pełnymi składkami), a nie „samozatrudnienie”. Słynna uchwała 7 sędziów SN z 17 czerwca 2015 r. wprost to potwierdza i jest regularnie przywoływana w kontrolach ZUS.

Jak wyglądają kontrole i na co patrzą organy

Kontrola zwykle startuje w spółce jako płatniku i obejmuje kilkuletni okres. Inspektorzy i ZUS sprawdzają, czy papierowy model odpowiada rzeczywistym relacjom. Pytają: kto wydaje polecenia, kto rozlicza efekty, z czyjej infrastruktury i narzędzi korzysta wykonawca, jak wygląda odpowiedzialność i ryzyko gospodarcze oraz czy da się wiarygodnie oddzielić usługi doradcze od czynności zarządczych. W usługach niematerialnych (np. doradztwo „okołozarządcze”) to oddzielenie bywa w praktyce trudne, co zwiększa ryzyko przekwalifikowania. W tle PIP dostaje dodatkowe narzędzia analityczne i możliwość szybkiego działania.

Co grozi w razie zakwestionowania modelu

Jeżeli organ uzna, że B2B „maskuje” stosunek pracy lub de facto kontrakt menedżerski, skutki są wielotorowe: pełne składki ZUS z odsetkami (często setki tysięcy zł za kilka lat), opodatkowanie skalą PIT jak dla kontraktu menedżerskiego, a dodatkowo porządki w VAT (np. kwestionowanie rozliczeń po stronie „przedsiębiorcy”). Z projektowanych zmian wynika też szybsza ścieżka egzekwowania wniosków z kontroli — wprost przez decyzję PIP.

Co robić „tu i teraz”: przegląd B2B i relacji z zarządem

Po pierwsze, audyt B2B: zaktualizuj opisy ról i zadań, usuń sprzeczności (np. regulaminy i pełnomocnictwa przypominające etat), zdefiniuj mierzalne rezultaty usług, rozdziel kompetencje doradcze od korporacyjnych. Po drugie, zadbaj o dowody niezależności: własne ryzyko i odpowiedzialność wykonawcy, własne narzędzia i organizacja pracy, wielu klientów (o ile realne), brak podporządkowania kierowniczego. Po trzecie, jeśli współpraca obejmuje elementy zarządzania — rozważ inną konstrukcję prawną i kalkulację kosztów „pełnych” składek, zanim zrobi to za Ciebie PIP. Branżowe opracowania i komentarze HR potwierdzają, że ryzyko istotnie rośnie wraz z wejściem nowych uprawnień inspekcji.

Proceduralnie: czego się spodziewać

Projekt ustawy zakłada, że inspektor pracy wyda decyzję o ustaleniu stosunku pracy, a spółka będzie musiała od razu traktować kontraktora jak pracownika (w tym zgłosić do ubezpieczeń). Środki zaskarżenia będą dostępne, ale nie wstrzymają wykonania decyzji. Równolegle PIP, ZUS i KAS mają wymieniać dane, co ułatwi identyfikację wzorców ryzyka (np. B2B wśród członków zarządu). To rozwiązania, które PIP sam przedstawia jako „przełomowe”.

Na finiszu: co wpisujemy do planu naprawczego

W praktyce rekomendujemy trzytorowe podejście: (1) compliance — przegląd i korekty B2B z członkami zarządu (umowy, pełnomocnictwa, zakresy obowiązków, sposób raportowania), (2) dowody — checklisty i ścieżki akceptacji, które pokazują realną niezależność usługi i brak podporządkowania, (3) kalkulacje — warianty kosztowe na wypadek przekwalifikowania (składki, PIT, odsetki) i „plan B” dla newralgicznych ról. Warto też monitorować głosy rynku i konsultacje — projekt budzi zastrzeżenia organizacji przedsiębiorców i Rzecznika MŚP, co może wpłynąć na ostateczny kształt przepisów, ale kierunek zmian jest klarowny: wzmocnienie PIP i szybsze przekwalifikowania.

Co dalej? Jeżeli chcesz, przygotujemy dla Twojej spółki szybki stress-test umów B2B z macierzą ryzyka (PIP/ZUS/KAS), wariantami podatkowo-składkowymi i gotowymi zapisami umownymi wzmacniającymi „business case” dla usług rzeczywiście niezależnych.

Projekt ustawy – patrz więcej:

https://www.pip.gov.pl/aktualnosci/projekt-nowej-ustawy-o-inspekcji-to-przelom